Op 25 mei gaat treedt in Nederland de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) in werking. Niet alleen in Nederland krijgen we hier mee te maken maar in de hele EER. De EER is de Europese Economische Ruimte. Het resultaat van een in 1992 gesloten akkoord tussen de landen van de Europese Gemeenschap (EG) (later de Europese Unie, EU) en de Europese Vrijhandelsassociatie (EVA). Het EER-akkoord trad in werking op 1 januari 1994. De AVG kennen we dan ook als General Data Protection Regulation (GDPR).

De AVG gaat over:

• versterking en uitbreiding van privacyrechten;
• meer verantwoordelijkheden voor organisaties;
• dezelfde, stevige bevoegdheden voor alle Europese privacytoezichthouders, zoals de bevoegdheid om boetes tot 20 miljoen euro op te leggen.

Kern van de wet is het belang van de privacy van mensen, het recht op privacy dient te worden versterkt. Bedrijven zijn er op dit moment nog erg druk mee om alles wat ze vanuit de wetgeving moeten organiseren op orde te krijgen en iedereen zal er een of andere wijze mee te maken krijgen. De sportschool, de voetbalclub, de school van de kinderen, je werkgever, (bijna) niemand ontkomt er aan.

Maar wat is nu eigenlijk privacy?

Privacy is een erg breed begrip en kan op diverse manieren worden uitgelegd. Privacy, privésfeer, persoonlijke levenssfeer of eigenruimte is een afweerrecht dat de persoonlijke levenssfeer beschermt.

In De Van Dale kan je lezen dat privacy beschreven wordt als de persoonlijke vrijheid, het ongehinderd, alleen, in eigen kring of met een partner ergens kunnen vertoeven; de gelegenheid om zich af te zonderen, om storende invloeden van de buitenwereld te ontgaan, een toestand waarin een mens er zeker van is dat zonder zijn toestemming zo weinig mogelijk andere mensen zich op zijn terrein zullen begeven. Later is dit uitgebreid met:

• Zelf bepalen wie welke informatie over ons krijgt.
• De wens onbespied en onbewaakt te leven.

De filosoof Michel Foucault wees al op het “panoptische effect”. Dit is effect waarbij mensen hun gedrag aanpassen aan een impliciete maatschappelijke norm. Privacy is dan ook uit te leggen als “het recht om imperfect te zijn”.

Dit effect is gebaseerd op architectonisch principe panopticum. Het panopticon maakt het mogelijk groepen te controleren, te disciplineren, te bewaken, bestuderen, vergelijken en te verbeteren. Een gebouw volgens dit principe ontworpen bestaat uit een centrale hal met daar rond omheen ringen van cellen over verschillende verdiepingen gestapeld. Een cel heeft twee ramen: één naar buiten en één naar op de centrale hal gericht. Eén opzichter in de hal volstaat om alle bewoners te bewaken, te kennen en te beheersen. Tegenwoordig wordt het panopticon vooral geassocieerd met een gevangenis in het algemeen of een koepelgevangenis in het bijzonder.

Algemeen beschouwd kan je op twee manieren naar privacy kijken. De eerste manier om naar privacy te kijken gaat vooral over afzondering: het kunnen ontlopen van interactie met anderen. De andere gaat vooral over de controle die mensen over hun eigen leven (willen en mogen) hebben.

De Amerikaan Alan Westin (11 Oktober 1929 – 18 Februari 2013, Professor of Public Law & Government Emeritus, Columbia University ) schreef in 1967 zijn werk “Privacy and Freedom”. Hierin onderscheidt Westin vier types van privacy en vier functies van privacy.

Om te beginnen met de vier types van privacy. Deze hebben alle vier te maken met een bepaald gevoel: het verlangen naar.

Als eerste het verlangen naar “solitude”. Dit is de wens om interactie met anderen te kunnen ontlopen, de mogelijkheid om alleen te zijn. Hierbij is eenzaamheid dus niet negatief maar een bewuste keuze.

Een tweede verlangen is het verlangen naar “intimiteit”. Hier is het verlangen (of wens) om expliciet met een kleine groep samen willen zijn. De consequentie is automatisch dat je anderen dan buiten sluit. Dit zie je vooral bij mensen met een waardevolle, hechte relatie.

Mensen kunnen ook een verlangen naar “anonimiteit” hebben. Sommige mensen vinden het eerlijk om in een kleine groep te leven waar iedereen alles van elkaar weet. Voor anderen is dat een waar schrikbeeld. Zij willen juist onherkenbaar op willen gaan in een groep en vooral niet opvallen.

Tot slot is er de wens je eigen keuze om je contact met anderen te beperken, dit heet “terughoudendheid” (of reserve). Het is niet vanzelfsprekend dat je overal aan meedoet. Het moet mogelijk zijn zelf te kiezen voor contact.

Westin beschrijft ook de functies van privacy of waarom willen we privacy willen?

Eerder schreef ik over René Descartes’ “cogito ergo sum”, ik denk dus ik ben, over de autonomie van een mens. Ook een van de functies van privacy: “persoonlijke autonomie”. Dat de wens jezelf kunnen ontwikkelen op een manier die we zelf kiezen, onafhankelijk voelen en niet gemanipuleerd door anderen. Dit raakt ook aan het “Durf te weten” van Kant.

Een tweede functie van privacy is de “emotionele vrijheid”. Het als mens soms willen afwijken van gestelde normen, even niet voldoen aan sociale druk en verplichtingen. Iedereen wil wel eens zijn/haar eigen pad kiezen ook als dit afwijkt van de geijkte route.

We worden gevormd door wat we meemaken. Dankzij “zelfevaluatie” (derde functie van privacy) integreren we deze ervaringen in ons gedrag. Dit helpt later om te anticiperen om nieuwe gebeurtenissen. Dit proces willen we laten plaatsvinden zonder inmenging van buiten.

Tot slot wordt door Westin de functie “beperkte of beveiligde communicatie” als functie genoemd. Niet alles wat we zeggen is bestemd voor iedereen. Bij het delen van persoonlijke of gevoelige informatie willen we de ontvanger kunnen vertrouwen. We willen onze eigen informatie kunnen volgen en voorkomen dat deze in verkeerde handen valt.

De wetgeving is gericht op het beschermen van deze verlangens en functies in een wereld die tegenwoordig digitaal is geworden. Hierdoor hebben we minder een beeld of het bewustzijn hoe het precies zit met onze privacy. Bewust of onbewust zul je in de digitale wereld keuzes maken die voortkomen uit een van types of functies. Iedereen heeft wel een besloten whatsapp groep en mensen kiezen er voor niet op sociale media actief te zijn of daar bewust alleen algemeenheden te delen.

Feit is de digitale wereld voor bedrijven de mogelijkheid biedt om kennis van personen in handen te krijgen die real-live een stuk lastiger zijn. Het opgeven van je geboortedatum is niet voor iedere aankoop noodzakelijk maar bij veel internetwinkels een verplicht invulveld. Maar je hoeft je leeftijd ook niet bij de bakker te vertellen als je daar twee volkoren komt kopen of als je een spijkerbroek koopt in de winkelstraat.

Het is goed dat daar nu aandacht voor komt, hopelijk laat de sleepwet nog wat heel van onze privacy waar deze mee op gespannen voet staat.

 

 

Photo by Dayne Topkin on Unsplash