Folia bestaat 70 jaar. Folia is het journalistieke medium voor, over (en door) studenten, docenten en medewerkers van de Universiteit van Amsterdam (UvA). Deze maand blikken zij dagelijks terug met een artikel uit hun archief. Een van die artikelen ging over de millenniumwissel. In het archiefstuk valt te lezen hoe de Universiteit en ook het AMC (onderdeel van de Universiteit) meer dan anderhalf jaar bezig waren om grote problemen tijdens de Millenniumnacht te voorkomen.
Het artikel werd door Folia gedeeld op Twitter.

Linda Duits, oud studente van de UvA, en tegenwoordig o.a. column schrijfster voor Folia reageert “Y2K was echt de grootste hoax uit de geschiedenis” stuurt ze als tweet de wereld in. Er wordt door anderen op gereageerd dat er wel degelijk grote problemen konden ontstaan maar ook daar heeft Linda een passend antwoord op: “Onzin. Nooit gehoord dat bij Windows-gebruikers (iedereen die ik toen kende) iets mis is gegaan. De apocalyps die niet kwam.” En even later: “Dat denk ik niet. Ik was 24, heb het helemaal meegekregen. Ook op werk.” En “Het kon misgaan, het ging niet mis. Ook met computers en wekkerradio’s niet waar niks aan gedaan was. Vandaar mijn uitspraak.” Aan alles wat Linda tweet kan je zien dat ze werkelijk geen enkel idee had wat er in die jaren voorafgaand aan de Millenniumwisseling speelde en hoe door IT’ers daar op geacteerd is. Het goede nieuws is: er is fantastisch werk verricht want gebruiker Linda heeft er werkelijk niets van gemerkt.

Wat was Y2K dan voor een project? Het mopperen en zeuren over IT projecten is al aan de gang zolang als ik in verschillende rollen binnen en aan de randen van IT actief ben en dat is inmiddels 30 jaar. Het Y2K project was een uniek project dat zijn gelijke in de geschiedenis haast niet kent. Het was wat betreft de randvoorwaarden ontzettend simpel: de deadline waarop het af moest zijn, was bikkelhard. Het uitstellen van de millenniumwissel was geen optie. Het resultaat wat het op moest leveren eveneens: alle (kritische) systemen moesten gewoon door blijven draaien om 00:00 uur op 1-1-2000! Wat er lastig aan was dat werkelijk bijna niemand wist welke systemen problemen zouden kunnen gaan opleveren en wat de consequenties zouden zijn als kritische systemen er mee op zouden houden. Wat het project ook uniek maakte dat werkelijk alle (!) organisaties in de hele wereld hier mee te maken zouden krijgen. Het enigszins vergelijkbare project “Euro” speelde in slechts een gedeelte van de wereld.

Door die enorme onzekerheid in de bankenwereld maar ook bij ziekenhuizen en bijv. universiteiten werd alles uit de kast gehaald om de problemen die onvoorspelbaar waren te voorkomen. Wat als het betalingsverkeer om middernacht stopt en weken niet beschikbaar is? Wat als pensioenen, gebaseerd op leeftijd of hypotheken die rentes berekenen op datum niet meer goed functioneren? Wat gebeurd er als studenten niet meer bij hun studiemateriaal kunnen na 1-1-2000 en ze die eerste week tentamens moeten maken? Wat als de hartbewaking en beademingsapparatuur midden in de nacht uitvalt? Een wekkerradio en een thuis PC waren werkelijk de problemen waar niet aan werd gedacht. Los daarvan, de PC was een uitvinding die pas enkele jaren bestond waarbij Apple al aan Y2K had gedacht en Windows vrij gemakkelijk een aanpassing kon doen. Druk maken over een wekkerradio deed alleen Linda, 18 jaar later dan.

De grote problemen zaten in de Legacy systemen van de grote organisaties die soms al tientallen jaren actief waren waar gebruikers als Linda Duits geen enkele weet van hadden en mogelijk hebben. Databases ontwikkeld in een tijd dat opslag duur was en het datumveld “jaar” om ruimte te besparen slechts 2 karakters (of datum 6 karakters) groot was want wie voorzag in 1978 dat het systeem nog operationeel zou zijn in 1999. In die tijd was 78 en 99 voldoende maar toen werd het 00, 1900 dus. Operatingsystemen gemaakt in de jaren 60 zonder op welke wijze dan ook rekening te houden dat een jaartal er anders uit kon zien. Dus juist om al die onzekerheid uit te sluiten starten alle organisaties projecten op om alle systemen kritisch door te lopen, te testen of ze door zouden draaien na de jaarwisseling en waar nodig aan te passen en een verandering door te voeren dat ze gewoon zouden doordraaien na 1-1-2000.

Hoe had het AMC uit kunnen leggen aan verwanten van patiënten dat om middernacht de ademondersteuning was uitgevallen of de UvA aan 10.000den studenten dat de digitale leeromgeving het niet meer deed maar de tentamens gewoon door zouden gaan? Linda in 2000 24 jaar oud zou voor diverse systemen een nacht later -74 zijn geweest, wat de gevolgen zouden zijn wist men simpelweg (nog) niet. Hoe had Fortis, destijds mijn opdrachtgever, aan haar klanten moeten uitleggen dat ze nergens meer geld konden pinnen na middernacht of ergens met pin betalen onmogelijk was en dat het wel enkele dagen zou duren voordat het wel mogelijk zou zijn. Pinnen werd geïntroduceerd in 1976 en niemand voorzag dat de systemen die het PIN-verkeer regelen 24 jaar later nog steeds dezelfde zouden zijn. Dat is namelijk waar mijn team achter kwam toen wij in de aanloop naar de jaarwisseling de systemen controleerde die al het pinverkeer voor Fortis regelde. We konden het ruim op tijd oplossen.

Waar ik mij wel tegen verzet heb was de verplichte aanwezigheid van alle medewerkers op kantoor tijdens de jaarwisseling. Er was nog steeds angst dat het fout zou kunnen gaan. Ik vond dat onzin, twee jaar lang waren alle noodscenario’s getest tot de meeste zwarte doomscenario’s aan toe en we waren “in control”. Ik vond de keuze om mensen verplicht op te laten draven een belediging van de mensen die zich hadden ingespannen om problemen te voorkomen en tijdig op te lossen. Ik riep mijn team dan ook op weg te blijven en dat deden ze. Uiteraard, ben ik geneigd te zeggen, gebeurde er voor het oog van de gebruiker niets dankzij de inspanningen die velen hadden gedaan om niets te laten gebeuren. Sindsdien hoor ik nog regelmatig geluiden als die van Linda Duits. Het zou allemaal onzin zijn en overdreven, want er is immers niets gebeurd. Dat Linda is een trap na naar je collegae bij de UvA, bij de UU of waar je ook werkt.

Speciaal voor Linda roep ik alle IT’ers op om bij een volgend cruciaal IT project iets totaal mis te laten gaan want als alles goed gaat is het toch maar onzin en een hoax.

Het Millenniumproject was het meest succesvolle IT project in de geschiedenis: op tijd af en met uitstekend resultaat. We worden er nog steeds om verguisd.

Photo by Adrià Crehuet Cano on Unsplash