COGITO ERGO SUM, ik denk dus ik ben, is een filosofische stelling van René Descartes (1596-1615). Descartes kwam tot deze stelling in zijn beroemde werk  Principia Philosophiae (https://nl.wikipedia.org/wiki/De_beginselen_van_de_filosofie ) uit 1644. Zonder uitgebreid uit te wijden over hoe Descartes tot deze stelling kwam komt het er in essentie op neer dat het enige wat je zeker weet is dat je bestaat, want je denkt, denkt te voelen, twijfelt. Dit gegeven werd een belangrijke element in de westerse filosofie.

Dat een mens bestaat, zelf denkt, denkt te voelen en kan twijfelen maakt dat een mens autonoom kan functioneren. Autonoom is afgeleid van het Griekse autonomia en bestaat uit auto (zelf) en nomos (wet), autonomos, zelf wetten opleggend en betekent vrij zijn van extern bestuur. Deze autonomie lijkt op basis van diverse onderzoeken een universele behoefte van de mens te zijn. De menselijke motivatie, mentale energie en effectiviteit zou afhankelijk zijn van de mate waarin een persoon het gevoel heeft autonoom te zijn. Daniel Pink laat dit ook zien in een van de meest bekeken TEDtalks (the amazing truth of what really motivates us https://www.ted.com/talks/dan_pink_on_motivation?language=nl

Wat Pink ook laat zien is dat mensen effectiever zijn als ze zelfstandig mogen denken over oplossingen bij complexe problemen en werkzaamheden. Extern opgelegde “bonussen” hebben vaak een tegenovergesteld effect hebben als het werk niet alleen bestaat uit duidelijk af gekaderde maar ook meer complexe taken bevat.

In het Leadership Manifesto waar ik onlangs over schreef komen deze twee samen in één van de vier pijlers waar het Manifesto op steunt. Het Manifesto stelt dat “het leiderschap van managers gericht moet zijn op het versterken van de autonomie (van medewerkers). Managers zouden de controle moeten delen door het ontwikkelen van en onderhouden van duurzame samenwerkingsstructuren.

En dan lijkt op basis wat ik schreef over de filosofische gedachte van Descartes gekoppeld aan de wens van de mens om autonoom te kunnen handelen een uitstekend idee te zijn. Managers in moderne organisaties zullen hun medewerkers moeten ondersteunen en faciliteren in het autonoom uitvoeren van hun werk. Dat blijkt voor de moderne Manager lastig als de medewerker zoekt naar zelfstandig handelen en de directie stuurt op het strak de touwtjes in handen hebben van diezelfde manager.  De manager zal zichzelf in voortdurend in een situatie vinden waar hij balanceert tussen enerzijds autonomie en anderzijds controle en daarmee ook enerzijds taakgericht (waar beloningssystemen in de vorm van bonussen effectief zijn) en anderzijds mensgericht (waar mensgerichte beloningen effectief zijn).

De manager zal in dit krachtenspel op zoek moeten gaan naar wat het meest effectief is voor de organisatie. Dit vraagt van de manager (en medewerker) een zekere mate van “vrijheid van handelen” (Saupere Aude, Immanuel Kant). Dit is uiteraard ook gerelateerd aan de autonomie maar vanuit het Manifesto gekoppeld competenties en lerend vermogen. Daarover in een volgend blog.

Photo by Simeon Jacobson on Unsplash