Deze week was in het nieuws dat Nederlandse leerlingen minder gemotiveerd zijn dan hun leeftijdsgenoten in het buitenland. Dat schrijft de Onderwijsinspectie in het Onderwijsverslag 2012-2013 dat woensdag is gepresenteerd. Lees het verslag hier.

Opvallende tekst vind ik dat Onderwijsinspecteurs regelmatig lessen zien waar een groot deel van de leerlingen niet actief betrokken is. In het voortgezet onderwijs gaat het om 21 procent van de lessen, in het basisonderwijs om 9 procent. Zelf ben ik docent in het hoger beroepsonderwijs en zie eigenlijk hetzelfde.

De oplossing staat er eigenlijk ook en daarmee ook de kern van het probleem: “Leerlingen geven aan dat hun motivatie daalt, als een activiteit niet voor een cijfer is. Wanneer een leraar zijn les afstemt op de ontwikkeling van leerlingen en goede feedback geeft, raken leerlingen ook beter gemotiveerd.”

Als voor de vakken die ik geef de tentamens zijn geweest en de cijfers bekend zijn gemaakt krijgen studenten de mogelijkheid om de tentamens in te zien. Ik kan inmiddels goed voorspellen welke studenten daar gebruik van maken: alle studenten met een cijfer tussen 5.0 en 5.4. Zij komen niet om te kijken wat ze fout hebben gedaan (een enkele uitzondering daar gelaten). Het merendeel gaat het gesprek aan of ik niet van hun cijfer een 5.5 kan maken. Dat is waar zij primair mee bezig zijn: minimaal een 5.5 halen zodat het vak afgesloten kan worden.

Hetzelfde zie ik gebeuren bij deeltijd studenten die een paper moeten schrijven voor de vakken die zij krijgen. In iedere les die ik geeft valt minimaal twee keer dezelfde vraag: “Wat van de stof is van belang voor het paper?”. Inmiddels is mij duidelijk dat de studenten maar met een ding bezig zijn, cijfers scoren op de toetsen en papers waarbij de student met zo min mogelijk inspanning met een krappe voldoende op weg kan gaan naar het volgende toets moment. Men is niet bezig om kennis te vergaren, alle focus ligt op het met zo min mogelijk inspanning een voldoende halen voor de zoveelste toets om te voorkomen dat bij een volgende periode niet te veel toetsen gemaakt hoeven worden. Dit wordt voor mij bewezen doordat ik studenten bij een volgend vak vragen stel over het vorige vak waarbij de meesten (ook die een voldoende scoorden) het antwoord vaak schuldig blijven.

Als docent probeer ik studenten warm te krijgen voor “mijn” vak, probeer ik te verhalen over mijn praktijkervaringen, deel ik kennis en wat vraagt de student: “wordt hierover iets gevraagd in het tentamen?” Door het oneindig toetsen vanaf klas 1 van de lagere school en het belang wat de maatschappij daar aan hecht is dat de enige focus die leerlingen hebben. We toetsen onze kinderen helemaal kapot. Ook bij deeltijd studenten hoor ik met grote regelmaat dat de werkgever “het papiertje” belangrijk vind, kennelijk belangrijker dan de kennis. Zo zijn kinderen, jongeren en volwassen die iets willen leren niet bezig met leren maar bezig met voldoendes halen en omdat dat de focus is, gaat men voor de 6 in plaats van de kennis, zie hier het ontstaan van de zesjes cultuur. En door deze focus bij leerlingen en studenten verdwijnt langzaam maar zeker de motivatie bij de docent om vol passie en plezier over zijn vak te verhalen.

Door het systeem op middelbare scholen waar een voldoende voor Nederlands, Engels en Wiskunde inmiddels verplicht is om door te stromen zie ik kinderen afhaken op het VWO omdat ze ondanks een 7 tot 8 gemiddeld op de meeste vakken doorstromen naar HAVO omdat voor Engels een 5 wordt gescoord en hetzelfde geldt voor HAVO naar MAVO etc. Iemand een idee wat dat voor de motivatie van een kind doet? Het bestaande systeem en de regels zijn volstrekt achterhaald. De kinderen hebben de capaciteiten om veel vakken op een bepaald niveau te presteren maar dat wordt onmogelijk gemaakt omdat ze op een door de overheid bepaald vak het talent (net) niet hebben. Daardoor moeten ze voor alle vakken op het niveau van hun slechtste vak gaan acteren.

Het wordt wat mij betreft tijd om te focussen op leren en dan het leren passend bij ieders talent en ieders eigen dromen en verlangens. Kinderen moeten alle vakken kunnen doen op het niveau wat voor dat vak het beste bij het kind past. Uitdagen en prikkelen bij de vakken waar het kind talent voor heeft en ondersteunen en helpen bij de vakken waar het kind minder mogelijkheden heeft en dat zijn hele leven lang. Docenten doen niets liever dan kinderen/studenten uit te dagen en te prikkelen, verder te gaan dan precies nodig is maar wet- en regelgeving bepaald anders. Het probleem is niet de niet gemotiveerde leerling en evenmin de niet gemotiveerde docent. Het probleem zit in Den Haag waar mensen aan de touwtjes trekken die werkelijk geen enkel benul hebben waar ze het over hebben.